ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫ ФЛОРАСЫНЫҢ ТҮРЛІК АЛУАНТҮРЛІЛІГІНІҢ ЖАҒДАЙЫНА ТЕХНОГЕНДІК ӘСЕРДІ БАҒАЛАУ
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Айжан Жамангара
Астанинский ботанический сад, Астана, Казахстан
Международный университет Астана, Астана, Казахстан
kashagankizi@mail.ru
Клара Избастина
Астанинский ботанический сад, Астана, Казахстан
Казахский агротехнический исследовательский университет имени С. Сейфуллина, Астана, Казахстан
izbastina.k@gmail.comАннотация
Мақалада Қостанай облысының өсімдік жамылғысына газ тасымалдау инфрақұрылымын қарқынды игеру мен пайдалану жағдайындағы техногендік әсер ету мәселесі қарастырылады. 2022-2024 жылдар аралығында жүргізілген зерттеулер биотоптардың кең ауқымын, соның ішінде далалық және шалғындық экожүйелерді, орман жиектерін, өзендердің, көлдердің және батпақтардың жағалау аймақтарын, сондай-ақ агроценоздарды қамтыды. Техногендік әсер ету аймағы тек бастапқы (газ) ресурстарға ғана емес, сонымен қатар су, жер, орман, жайылым сияқты ілеспе ресурстарға да әсер ететіні анықталды. Техногендік әсер ету аймағы тек бастапқы (газ) ресурстарға ғана емес, сонымен қатар су, жер, орман, жайылым сияқты ілеспе ресурстарға да әсер ететіні анықталды. Бұл деградация табиғи кешендердің экологиялық құндылығының төмендеуіне және өсімдіктер дүниесінің түрлік құрамының қалыпты өзгеруіне, сонымен қатар шаруашылық қызметтен туындаған өсімдік жамылғысының бұзылу дәрежесіне әкеледі.
Флористикалық талдау антропогендік деградация дәрежесіне байланысты түрлік құрамның айтарлықтай ауытқуын анықтады. Қатты деградацияланған аймақтарда таптауға төзімді және жайылымға аз қолайлы түрлер - артемизия түрлері (жусандар), кейбір карекс түрлері (бұталар) және төбешіктер басым. Ал аздап бұзылған аумақтарда табиғи далаларға тән шөп жамылғысы сақталған, оны (Stipa (қауырсын) және Festuca (бетеге) құрайды. Флора түрлерінің алуан түрлілігінің төмендеуі негізінен тұрмыстық қалдықтармен, топырақтың тығыздалуы және өсімдіктердің жойылуымен байланысты жергілікті техногендік қысым аймақтарында тіркелді, бұл құбылыс әрдайым «Интергаз Орталық Азия» АҚ қызметімен тікелей байланысты емес.
Анықталған жергілікті шаңдану түрлері эпизодтық және тұрақты емес. Алынған нәтижелер зерттелген аумақтардағы биоценоздардың жағдайын салыстырмалы түрде тұрақты деп алдын ала сипаттауға мүмкіндік береді. Дегенмен, бұл тұрақтылықты сақтау тұрақты мониторингті және антропогендік әсерді азайту шараларын әзірлеуді талап етеді.
Бұл зерттеудің мақсаты өндірістік объектілерге іргелес жатқан аумақтардағы флора түрлерінің алуан түрлілігінің қазіргі жағдайы туралы объективті ақпарат алу және кәсіпорын қызметінің аймақтың өсімдік жамылғысына техногендік әсер ету дәрежесін бағалау болды.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
##plugins.generic.dates.accepted## 2025-09-30
##plugins.generic.dates.published## 2025-10-05
Библиографиялық сілтемелер
Островская, А.В. Экологическая безопасность газокомпрессорных станций. Воздействие системы транспорта газа на окружающую среду: учеб. пособие. – Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 2017. – 151 с.
Ильякова, Е.Е. Экологический анализ влияния объектов транспорта газа на состояние окружающей среды: автореф. дис. … канд. геогр. наук. – Москва, 1998. – 24 с.
Флора Казахстана: в 9 т. – Алма-Ата: Изд-во АН КазССР, 1959-1966. – Т. 1-9.
Пережогин, Ю.В., Бородулина, О.В., Курлов, С.И., Какимжанова, А.А., Манабаева, Ш.А., Шевцов, А.Б. Сосудистые растения Костанайской области. – Астана, 2024. – 464 с.
Пугачев, П.Г. К вопросу интродукции некоторых редких лесных растений островных сосновых боров Кустанайской области // Охрана и рациональное использование биологических ресурсов Урала: информационные материалы. – Свердловск: УНЦ АН СССР, 1978. – С. 46-50.
Борисова, В.П., Исаченко, Т.И., Рачковская, Е.И. Основные ботанико-географические закономерности растительного покрова Северного Казахстана (с обзорной геоботанической картой) // Известия ВГО. – 1957. – Т. 89, № 4. – С. 308-321.
Демченко, Л.А. Растительный покров Кустанайской области // Труды Института ботаники АН КазССР. – Алма-Ата, 1961. – Вып. 10. – С. 25-91.
Калинина, А.В. Растительный покров Северного Казахстана и его использование для пастбищ и сенокосов // Природное районирование Северного Казахстана. – М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1960. – С. 101-135.
Крашенинников, И.М. Растительный покров и хозяйственное использование территории Казахстана // Казахское хозяйство. – Кзыл-Орда, 1926. – С. 44-56.